De uitdagingen en problemen in ons onderwijs zijn talrijk. De achteruitgang op menig vlak is gekend. Maar wat zijn daarvan de oorzaken? De diepere wortels? Wij vroegen het onze leden en anderen. Die rondvraag, die we nog willen uitdiepen, leverde het volgende overzicht op:

Voor leerkrachten, docenten en schooldirecteurs:

  • Eindeloze hervormingen die dikwijls niet goed voorbereid zijn.
  • Gebrek aan respect vanwege bepaalde leerlingen (‘jongeren’), ouders, inspecteurs, … (met zeer grote verschillen tussen de scholen).
  • Achteruitgang van taal en concentratievermogen.
  • Ouders die hun verantwoordelijkheid voor opvoeding al eens afwentelen.
  • Druk van koepels, inspectie en soms directie om de lat lager te leggen.
  • Willekeur, favoritisme, juridisering,  ….

De rode draad lijkt: ondankbare en onprofessionele werkomstandigheden. Die maken het moeilijk om het werk nog goed te kunnen uitvoeren en om trots te zijn op het geleverde werk. Noteer ook hier de grote verschillen tussen de scholen.

Voor ouders, werkgevers, rekruteerders, … :

  • Achteruitgang van veel opleidingen en van de kennis Nederlands.
  • Ondermaatse studie- en beroepsoriëntatie door te veel scholen.
  • Onvoldoende aanleren van rationeel denken en de wetenschappelijke methode. 
  • Zwakke attitudes en onrealistische verwachtingen bij jongeren.

Oorzaken

Die problemen zijn mede het gevolg van maatschappelijke evoluties: sociale media, de ontspanning en afleiding, maar ook ouders die opvoeding verwaarlozen en aan de school overlaten. Dat zien we evenwel in alle vergelijkbare landen. Ons onderwijs gaat echter ook achteruit ten opzichte van die landen. Daarom moet ook het beleid van de voorbije decennia een grote rol spelen. Wij stellen ons daarom vragen bij:

  • De didactische en pedagogische richtlijnen vanuit ministerie en de grote koepels. Innoverend?  Meerwaarde van bepaalde hervormingen?
  • De focus op de rechten van de jongeren en hun welbevinden. Plichten, het aanleren van discipline en doorzetting lijken ondergeschikt. En als leerlingen niet slagen wordt dat de school aangerekend.
  • De operationeel management van het onderwijs: personeelsbeheer, materieel, organisatorisch, …
  • De rekrutering, opleiding, selectie én bijscholing van leerkrachten.
  • De aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt. Dat is voor ons cruciaal in goed onderwijs, maar nu te veel verwaarloosd. 
  • De bijdrage van onderwijs tot onze cultuur.
  •   … 

Denk ook aan de wijze waarop onderwijs, door het verspreiden van kennis, het extremisme terug dringt en aan het precaire onderricht Nederlands.

Aanverwante problemen

Daarnaast zien we nog andere problemen zoals:

  • Het afhaken van leerkrachten en directies. De vorige schooljaren was elk jaar één derde van de directies nieuw.
  • Schooluitval, diploma’s die weinig kans op werk bieden en te weinig diploma’s in de sterk gevraagde richtingen.
  • De aanpak van racisme en achterstelling van bepaalde groepen is niet succesvol – dikwijls wel, maar dan weer niet. 
  • Een voorbijgestreefd aanbod: te weinig afstandsonderwijs, …
  • Zwakke scholing voor wetenschappen en technologie – zie ook hier over STEM.

Een volledigere lijst van problemen is te vinden in de bevragingen voor leerkrachten (in voorbereiding).