Wat is suikerspinpedagogie’?

Met deze term verwijzen we naar een pedagogie en bijhorend onderwijsbeleid. Dat gaf, in de praktijk, sterke prioriteit aan welbevinden, gelijke onderwijskansen, sociale mix, gedetailleerd omschreven competenties ten nadele van (basis)kennis en van de rol van de leerkrachten. Die competenties en doelstellingen waren echter vaag en bureaucratisch te gebruiken. De leraar werd ‘coach’. De leerlingen moesten zelf leren leren. Directe instructie, vakkennis, huiswerk, herexamens en sanctioneren werden taboe, net zoals het zo objectief mogelijk meten en evalueren van de verworven kennis. Het welbevinden beperkte zich in de praktijk tot de satisfactie op korte termijn, maar zonder leren doorzetten, omgaan met stress (slecht nieuws, tegenslagen, …) en met negatie van de vereisten van succes op langere termijn, in vervolgstudies, professioneel en in het leven.

We noemen het daarom een suikerspinpedagogie: net zoals de suikerspin, wel lekker, maar geen enkele voedingswaarde. Maar, in tegenstelling tot ‘pret’ – wat nog goed is voor de gezondheid – heeft die pedagogie geen enkele meerwaarde, net zomin dus als de suikerspin geen reële voedingswaarde heeft.

Deze pedagogie wordt meer courant omschreven als ‘sociaal constructivisme’, of iets oneerbiedig als ‘pretpedagogie’.

En waarom is het zo schadelijk voor onderwijs?

Hoe goed bedoeld ook, deze pedagogie blijkt in de praktijk schadelijk voor de onderwijskwaliteit én voor het welzijn van leerkrachten, net zo goed als de leerlingen. De redenen daarvoor liggen in de combinatie van meerdere factoren en effecten:

1. Verlies aan focus en juiste prioriteiten: Deze pedagogie leidt er in de praktijk meestal toe dat én de mensvorming (de ‘humaniora’, of de ‘Erziehung’), én de intellectuele vorming (de ‘Bildung’) en de functionele vorming niet meer de nodige aandacht en prioriteit krijgen, of dat het op een schadelijke wijze benaderd wordt. In de intellectuele vorming wordt het aanleren van rationeel denken en de wetenschappelijke methode verdrongen te veel ruimte voor individuele voorkeuren. Kennis werd minder belangrijk geacht vanuit de naïeve idee dat men alles wel op internet kan vinden.
2. Verlies van diepgang: Deze pedagogie heeft, als onbedoeld gevolg, dat kennis en inhoud oppervlakkig wordt gepresenteerd om het leuk en aantrekkelijk te maken. Dit draagt er sterk toe bij dat leerlingen minder goed begrijpen wat ze leren, omdat de focus verschuift van diepgaand begrip naar ‘instant-waardering.
3. Verwaarlozing van moeilijke maar essentiële kennis: veel kennis is van nature moeilijk of uitdagend, en deze is essentieel voor het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden en probleemoplossend vermogen. Deze pedagogie leidde er dikwijls toe dat moeilijkere kennis wordt vermeden of vereenvoudigd om de lessen aantrekkelijker te maken. En net zo voor alle kennis die botst met bepaalde dogmatische overtuigingen. Men wil de jongeren niet kwetsen. Maar men vergat dat de waarheid wel degelijk kan kwetsen.
4. Gebrek aan voorbereiding op het volwassen leven: In het echte leven is niet elke taal leuk. Te veel nadruk op plezier en instant-satisfactie bereidt leerlingen slecht voor op de uitdagingen van de echte wereld. Daarin zijn doorzettingsvermogen en de bereidheid om moeilijkheden te overwinnen net cruciaal. Dit gaat dikwijls gepaard met een zekere aversie voor de vereisten van een succesvolle professionele ontplooiing.
5. Ontwikkeling van slechte studiegewoonten: Als het onderwijs te veel gericht is op plezier en instant-satisfactie, kunnen leerlingen het idee krijgen dat leren altijd leuk moet zijn. Dit draagt bij tot slechte studiegewoonten, zoals het vermijden van inspanning of het verliezen van motivatie wanneer het leren moeilijk wordt en/of enige doorzetting vraagt.
6. Lage verwachtingen: Deze pedagogie verlaagt de verwachtingen van wat leerlingen kunnen bereiken. Als de nadruk ligt op instant-satisfactie, zullen te veel leraren geneigd zijn om de lat lager te leggen. Dat schaadt dan uiteindelijk de academische prestaties en de leervooruitgang.
7. Onderwaardering van respect, discipline en structuur: Onderwijs vereist ook respect, discipline, structuur, en soms het doorzetten door verveling of moeilijke momenten heen. Deze pedagogie stelt de eigen beleving centraal -wat indirect schadelijk is voor het respect voor anderen – en verwaarloost de nodige voorwaarden om een goede studiemethode te kunnen verwerven.
8. Ondermaatse ouderparticipatie en lage verantwoordelijkheidszin: In deze pedagogie worden ouders wel dikwijls uitgenodigd tot deelname aan het schoolgebeuren, maar deze uitnodiging is hoogst vrijblijvend en eenzijdig. Als de resultaten van de leerling achterwege blijven, dan wordt de verantwoordelijkheid quasi enkel bij de leerkrachten en de school gelegd.